Het is bijna niet voor te stellen: een acteur die zich verliest in zijn rol. Acteur A denkt dat hij echt de rol van bedelaar (B) is. Na zijn werkdag blijft hij denken dat hij een bedelaar is en begint op straat om geld te vragen. Hij huilt als hij niets krijgt en wordt boos als iemand hem negeert. In werkelijkheid is hij een rijke acteur. Het lijkt een bizar verhaal, maar dit is de situatie waar de mens in verkeert. In het nieuwe boekje Actie of Reactie maakt Vedanta-leraar Swami Dayananda op toegankelijke wijze duidelijk hoe we ons uit deze verwarring kunnen bevrijden.
We spelen allemaal vele rollen in het leven, zoals die van moeder, vader, dochter, zoon, werkgever, werknemer, buur en student. Elke rol heeft zo zijn uitdagingen, die je als grote problemen ervaart als je denkt dat je de rol bént. Zoals in het voorbeeld van de acteur. Als de acteur denkt dat hij de bedelaar is, dan worden de problemen van de bedelaar zijn problemen, wat zorgt voor heftige emotionele reacties. Maar de acteur die zich er goed van bewust is dat hij niet de rol is, speelt de rol van bedelaar zonder stress en kan er zelfs van genieten als hij het script goed weet te volgen. Deze acteur reageert niet, maar is met zijn aandacht bij de actie. Voor een acteur is dit heel normaal, maar de mens verliest zich voortdurend in de rollen die hij speelt. De acteur kent zichzelf los van alle rollen. De mens niet.
Onderscheid maken
Hoewel de bedelaar wel de acteur is, is de acteur niet de bedelaar. B = A, maar A is niet B! Dit is het onderwijs van Vedānta in een notendop. Elk individu heeft twee vormen: de onveranderlijke essentie en een status of rol die wordt aangenomen. Dit geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor goden, dieren en planten. Elk wezen heeft een onveranderlijke essentie en een tijdelijke vorm, zoals een acteur die zichzelf is en tegelijkertijd een rol speelt.
Vedānta is het onderwijs uit de Upanishads en de Bhagavad Gita dat ons het heldere onderscheid geeft tussen deze twee vormen. Dit onderscheid maakt dat ik net als een acteur me heel goed bewust kan zijn van mijzelf als vrij van alle rollen, zelfs wanneer ik de rol van moeder, vader, partner of werknemer speel. Deze rollen zijn mij, maar tegelijkertijd word ik niet aangetast door de rollen. Ik switch van rol naar rol, zonder dat ik wezenlijk verander. Misschien pas ik mijn taalgebruik en gedrag aan, maar in essentie blijf ik dezelfde.
Geen intrinsieke verandering
Swami Dayananda in Actie of Reactie: ‘Stel je voor, terwijl je aan het praten bent met je zus, komt je vrouw binnen en begin je met haar te praten. Nu verdwijnt de broer volledig en heeft de echtgenoot zijn plaats ingenomen. Jij bent wel degelijk aanwezig, want degene die de broer was, is dezelfde als degene die nu de echtgenoot is. Toch laat de voorafgaande rol geen spoor op jou, het subject, na. Daarom ben je in staat om volledig een nieuwe rol aan te nemen zonder dat je onder die verandering lijdt.
Dit onthult een belangrijk feit over het leven. Het is een verbazingwekkend vermogen om verandering te ondergaan als je ergens mee in contact komt, zonder intrinsiek te veranderen. Dit vermogen zorgt ervoor dat je leven doordrenkt is met frisheid en vrijheid. Als je dit feit niet volledig herkent, is dat werkelijk een grote tragedie en wordt het leven ellendig.’
Je rijkdom ontdekken
Elke rol heeft vele problemen en als je denkt dat je de rollen bent, worden het allemaal jouw problemen. De problemen van de rollen lijken je dan te raken, wat een verwarring is waaronder je lijdt. In werkelijkheid ben je het centrale wezen dat verschillende rollen speelt en zelf vrij blijft van alle rollen.
Als je dit diepgaand begrepen hebt, waar het onderwijs van Vedānta op gericht is, dan heb je jouw rijkdom ontdekt. Je ziet helder dat je geen bedelaar bent, die elke dag moet schooieren om kleine beetjes geluk. Nu kun je verder vertrouwd raken met jezelf los van alle rollen. Je zult merken dat emotionele reacties afnemen in hevigheid en frequentie. En dat er meer innerlijke ruimte is om zelfs met lastige situaties ontspannen om te gaan.
Wil je leren vertrouwd te raken met jezelf los van alle rollen? Lees dan het boekje Actie of Reactie van Swami Dayananda. Verkrijgbaar in paperback en e-book.
