Tag: meditatie

Wat is Advaita Vedanta-meditatie? Welke vormen van Vedanta-meditatie zijn er? Wat is het doel van meditatie voor een Vedanta-student? Wie is de mediteerder? Al deze vragen komen aan bod in dit artikel.

Maar eerst bij het begin beginnen: wat is het doel van Advaita Vedanta? Dat is zelfkennis. De heldere, standvastige kennis ‘ik ben brahman, het onbegrensde bewustzijn, dat de oorzaak is van de wereld’. Deze kennis staat gelijk aan mokṣa, bevrijding van elk gevoel van beperking. Vedanta geeft vrijheid. Vrijheid van alles waar je niet aan gebonden wilt zijn, maar denkt wel aan gebonden te zijn, zoals verdriet, onzekerheid en de dood.

Bij het verkrijgen van deze kennis speelt meditatie (dhyānam) een belangrijke rol. We onderscheiden in Vedanta twee soorten meditatie:

Vedanta-meditatie 1: voorbereidende meditatie

De traditionele definitie van het eerste type meditatie is saguṇa-brahma-viṣaya-mānasa-vyāpāraḥ – mentale activiteit gericht op Īśvara. Deze vorm van meditatie vergt begrip van wat Īśvara (God) is. Īśvara is de oorzaak van het gehele universum, degene die het universum in stand houdt en weer terugneemt in zichzelf. Alles wat we kennen en niet kennen; alles in dit universum is doordrongen van Īśvara. Īśvara is het bestaan en bewustzijn van alles wat leeft en de intelligente orde en wetten waardoor alles functioneert zoals het functioneert. Op alle niveaus in mijn leven ben ik dus verbonden met Īśvara, of ik dat nu wel of niet besef. In eerdere artikelen ben ik hier uitgebreider op ingegaan, zie bijvoorbeeld ‘Non-dualiteit en God’.

Hoewel er enkel Īśvara is, zie ik mezelf als een individu. Ik identificeer me met mijn lichaam, geest en zintuigen. Als individu sta ik in relatie tot Īśvara zoals een golf in relatie staat tot de oceaan. Het onderwijs van Vedanta is erop gericht mij te helpen zien dat ik gelijk ben aan Īśvara. Ik, het individu, en Īśvara, het totaal, zijn beiden brahman: één onbegrensd bewustzijn. Zoals de golf en oceaan beiden water zijn. Maar zoals bij het verkrijgen van elk soort kennis, is er enige voorbereiding nodig. Een kind kan nog geen wiskundige sommen maken, want het moet eerst nog leren rekenen. Zo is er ook een innerlijke voorbereiding nodig voor Vedanta. Daar is dit eerste type meditatie op gericht.

Vedanta-meditatie voor een heldere, kalme geest

Voor het begrijpen van de visie van Vedanta heb je een kalme, alerte geest nodig en een zekere ontspanning door zelfacceptatie. Meditatie is hiervoor een van de middelen. Geleidelijk ontwikkel je door meditatie meer beheersing over je geest en ben je in staat langere tijd geconcentreerd te luisteren naar het onderwijs van Vedanta.

De andere middelen die de Bhagavad Gita en de Upanishads ons aanreiken zijn onder andere het cultiveren van universele waarden zoals ahimsa (niet-kwetsen) en het verminderen van onze subjectiviteit. Meer hierover kun je lezen in het boek De Waarde van Waarden van Swami Dayananda.

De geest is van nature rusteloos

In de Bhagavad Gita zegt Arjuna:

‘O Krishna, de geest is zo wispelturig. Hij is een krachtige, volhardende onruststoker.
De geest is zo moeilijk te bedwingen als de wind.’
– Bhagavad Gita 6.34

Waarop Krishna antwoordt:

‘Zonder twijfel, Arjuna, is de geest wispelturig en moeilijk te beheersen.
Maar door herhaaldelijke oefening en objectiviteit komt hij onder controle.’
– Bhagavad Gita 6.35

Meer Bhagavad Gita quotes over meditatie

De geest is altijd bezig en van nature rusteloos. Gedachtevormen (vṛtti’s) wisselen elkaar snel af, zodat we een vloeiend beeld krijgen van de buitenwereld. Net zoals een film uit snel op elkaar volgende stilstaande beelden bestaat. Beweging in de geest is dus heel natuurlijk. Wat we met meditatie willen bereiken is een zekere mate van zeggenschap over de geest. Dat je kunt kiezen waar je jouw geest voor langere tijd op richt. Dat je geest beschikbaar is als instrument om te gebruiken, zoals je handen en voeten dat voor je zijn.

Met meditatie train je dit vermogen. Je geeft je geest een betekenisvolle, bewuste bezigheid. Dat kan om te beginnen het waarnemen van je ademhaling zijn. Voel de ontspannen adem bij je neusvleugels naar binnen en naar buiten gaan. Zodra je geest afgeleid raakt, keer je weer terug naar het voelen van de adem bij je neus. Zo train je het vermogen om je geest richting te geven en ontwikkel je concentratievermogen. Dit is een eenvoudige, maar effectieve meditatie om meer beheersing over je geest te krijgen.

Japa – mediteren met een mantra

Advaita Vedanta-meditatie heeft een extra dimensie; je verbindt je bewust met Īśvara. De bekendste vorm is japa, mantrameditatie. Je herhaalt hierbij mentaal een mantra zoals ‘om namaśśivāya’ – mijn buiging naar Shiva (Īśvara) of ‘om īśāya namaḥ‘ – mijn buiging naar Īśa (Īśvara). Zo ontwikkel je niet alleen meer beheersing over je geest, maar versterk je ook je gewaarzijn van Īśvara in je leven. En hoe meer Īśvara in je leven, hoe minder zorgen, bindende verlangens en frustratie. Kortom, je ontwikkelt een tevreden, kalme geest, wat nodig is voor de studie van Vedanta.

Omdat je in meditatie kiest voor een bewuste bezigheid – het voelen van de adem of het herhalen van een mantra – ontstaat er zoiets als ‘afleiding’ en kun je je geest trainen om terug te keren naar het onderwerp van aandacht. Van nature zal de geest afdwalen, maar het doel van meditatie is om hem weer terug te brengen.

Leren mediteren

Voordat je begint met mediteren is het van belang eerst te ontspannen en vertrouwd te raken met de mediteerder. De mediteerder is de basis-ik. Dat wil zeggen, de ‘ik’ los van alle rollen, zoals vader/moeder, vriend/vriendin, zoon/dochter, werknemer/werkgever. Jij, als een simpel bewust wezen.

Deze en andere stappen in meditatie vind je terug in het prachtige boekje Meditatie van Swami Dayananda.

Op het YouTube-kanaal van de Arsha Vidya Gurukulam in de Verenigde Staten vind je begeleide meditaties van Swami Dayananda, die je verder op weg helpen. Mediteren is ook een onderdeel van onze Advaita Vedanta-lessen, zie Advaita.nl

Vedanta-meditatie 2: contemplatie

Het tweede type Vedanta-meditatie is bedoeld voor degenen die helder begrijpen: ‘ik ben brahman, onbegrensd bestaan-bewustzijn’. Zij hebben deze kennis verkregen door langere tijd systematisch Advaita Vedanta-onderwijs te volgen.

De Upanishads geven aan dat het leerproces uit drie onderdelen bestaat:

• Śravaṇam – met een onderzoekende, open houding veelvuldig luisteren naar de woorden van Vedanta (Upanishads en Bhagavad Gita), ontvouwd door een bekwame leraar.
• Mananam – met behulp van logica alle twijfels oplossen onder begeleiding van een leraar.
• Nididhyāsanam – zelfstandige contemplatie op de verkregen visie. 

Nididhyāsanam, contemplatie, is een vorm van meditatie, bedoeld voor als het zelf heel helder wordt gekend, maar de student de kennis steeds lijkt kwijt te raken. Oude gedragspatronen, gewoontedenken en onbewuste spanningen kunnen de geest overnemen, waardoor iemand nog niet ten volle kan genieten van de verkregen kennis.

De definitie van contemplatie is: nirguṇa-brahma-viṣaya-mānasa-vyāpāraḥ – mentale activiteit gericht op brahman, het onbegrensde. Hierbij contempleer je op bepaalde woorden of zinnen, waarvan de betekenis ‘ik ben brahman’ is. Zoals: ‘aham pūrṇaḥ – ik ben het geheel’ en ‘aham saccidānanda-svarūpaḥ – mijn essentie is bestaan-bewustzijn-onbegrensdheid’. De betekenis van de woorden zijn direct helder voor de contempleerder, zonder erover na te denken. Door op deze manier langdurig in de kennis te verblijven, worden emotionele obstakels en oude denkpatronen opgeruimd. In deze Vedanta-meditatie is er dus geen verschil meer tussen de mediteerder en het object van meditatie. Je contempleert op de waarheid van je eigen zelf.

Tot slot een mooie quote over contemplatie uit het boek ‘De essentie van de Bhagavad Gita’ van Swami Dayananda:

‘Laat de geest verblijven in de waarheid die je hebt ontdekt. Je weet dat je compleet geluk bent, volheid, bewustzijn, vrijheid, zonder handeling, bewegingsloos, totale vrede, totale stilte. Die bewegingsloze, vormloze, gedaanteloze stilte ben jij. Laat je geest zich bewust zijn van dit feit. Erken dat je bewustzijn, stilte bent – gedaanteloze, vormloze stilte.‘

Ik hoop dat dit artikel je meer inzicht heeft gegeven in Vedanta-meditatie. Heb je vragen of wil je meer weten? Neem contact op of laat hieronder een opmerking achter.